KALP YETERSİZLİĞİ FARKINDALIK HAFTASI
Kalp Yetersizliği Farkındalık Günleri her yıl Mayıs ayında düzenlenmektedir . Kalp yetmezliği semptomlarını erken tanıma, doğru teşhis koyma ve maksimum tedavi için Kalp Yetersizliği Farkındalık etkinlikleri düzenlenmektedir.
KALP YETERSİZLİĞİ NEDİR?
Kalp yetersizliği (KY); kalbin yapısal ve/veya fonksiyonel anormalliğinden kaynaklanan ve vücuda ihtiyacı olan kanı yeterli miktarda gönderememesi sonucu nefes darlığı, ayak bileği şişmesi (ödem)ve yorgunluk benzeri belirtilerle kendini gösteren bir hastalıktır.
KALP YETERSİZLİĞİ GÖRÜLME SIKLIĞI NEDİR?
Avrupa'da yetişkin nüfusta KY görülme sıklığı %1-2'dir. Görülme sıklığı yaşla birlikte artar; 55 yaşından küçük nüfus için yaklaşık %1 iken 70 yaşından büyüklerde bu oran %10'u geçebilmektedir. KY hastalarının %50'sinden biraz fazlası kadındır.
KALP YETERSİZLİĞİ NEDEN ÖNEMLİDİR?
Toplumda oldukça sık görülebilen KY’ de ölüm oranları birçok hastalıktan hatta kanser türlerinden bile daha fazla olabilmektedir. Bazı çalışmalarda tüm KY hastaları için tanıdan sonraki 1 yıllık ve 5 yıllık ölüm oranları, sırasıyla %20 ve %53 olarak bildirilmektedir. Bazı çalışmalarda ise tanı konulduktan sonraki 5 yıl içinde %67'lik daha yüksek bir ölüm oranı bildirilmektedir. Toplumda geniş bir kitleyi etkilemesi ve son derece ölümcül olması KY’yi önemli bir halk sağlığı problemine dönüştürmektedir.
KALP YETERSİZLİĞİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
En sık; nefes darlığı, ödem, halsizlik, yorgunluk, efor kapasitesinde kısıtlanma, çarpıntı, göğüs ağrısı, öksürük, geceleri nefes darlığıyla uykudan uyanma, baş dönmesi ve bulantı gibi şikayetler görülmektedir. Bu belirtiler kalbin vücuda ihtiyaç duyduğu kani pompalayamaması (pompa yetersizliği) ve vücutta sıvı birikmesine bağlı olarak gelişir. Ayaklarda şişlik yani ödem daha sık görülürken karında sıvı birikmesi yani asit daha ileri evrelerde ve daha az sıklıkta görülebilir. İştahsızlık ve karın ağrısı yapabilir. İleri evrelerde kas kaybı ve kilo kaybı da sık görülür. Yatarken yüksek ya da birden fazla yastık kullanma ihtiyacı hissedilir.
KALP YETERSİZLİĞİNİN NEDENLERİ NELERDİR?
Kalp yetersizliği çeşitli sebeplere bağlı olarak gelişebilir. Başlıca nedenleri aşağıda belirtilmiştir.
- Koroner arter hastalığı (kalp krizi)
- Kalp kapak hastalıkları
- Kalp kası hasarı (kardiyomiyopati)
- Doğumsal kalp hastalıkları
- Kalpte ritim bozukluğu
- Hipertansiyon
- Kalp kası iltihabı
- Tiroid hastalıkları,
- Viral enfeksiyonlar (HIV, Covid-19 vb.)
- Diyabet mellitus
- Alkol ve uyuşturucu kullanımı
- Sigara
- Sürekli kullanılan bazı ilaçlar
- Obezite
KALP YETERSİZLİĞİ TANISI NASIL KONUR?
Öncelikle hastanın tıbbi öyküsü alınarak yukarıdaki belirtiler sorgulanır. Yapılan fizik muayenede de KY bulguları saptanır. Kalp yetersizliği birçok nedene bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Daha sonra yapılan bazı kan tahlilleri ve görüntüleme yöntemleriyle de hem KY tanısı konur hem de KY’ye neden olan hastalık ortaya konur. Bu tahliller aşağıda belirtilmiştir.
Kan tahlilleri;
- BNP, NT-proBNP (tanı ve hastalığın seyrini öngörmek için)
- Troponin (kalp krizi)
- Tam kan sayımı (anemi)
- Açlık kan şekeri, HemoglobinA1c
- Tiroid testleri
- HIV testi
- Kan demir, demir bağlama ve ferritin düzeyleri
Görüntüleme yöntemleri;
- EKG (kalp krizi, ritim bozukluğu)
- Röntgen
- Ekokardiyografi: ses dalgaları kullanılarak kalbin hareketli görüntüleri elde edilir. Kalbin boyutları, kasılma fonksiyonları ve yapısal bir anormallik olup olmadığı hakkında bilgi verir.
- Efor testi
- Koroner anjiyografi
- Bilgisayarlı tomografi (koroner anjiyo, kalsiyum skorlama, yapısal kalp hastalığı)
- Manyetik rezonans görüntüleme, (kalp fonksiyonları ve boyutları, miyokardit, vb.)
Gerekli durumlarda hastanın durumuna özel ilave test ve tetkikler (biyopsi, genetik testler, v.b) de yapılabilir.
KALP YETERSİZLİĞİNDE TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Kalp yetersizliği kronik hastalıktır ve ömür boyu tedavi gerektirir. Kalp yetersizliği hastasının, doktorun verdiği ilaçları düzenli kullanmanın yanı sıra tedaviden en fazla yararı görmesi, hastalığın kötüleşmesinin önlenmesi ve hastalığın ilerlemesine engel olunması için bazı yaşam tarzı değişikliklerine uyum sağlaması da çok önemlidir.
İlaç tedavisi: Tedavide genellikle birden fazla ilaç kullanılır. Bu ilaçların kullanılma amacı sadece şikayetleri azaltmak değil, aynı zamanda altta yatan hastalığı tedavi etmek, hastanın yaşam kalitesini artırmak ve yaşam süresini uzatmaktır.
Girişimsel ve Cerrahi Tedaviler: Kalp yetersizliğine neden olan kalp damar tıkanıklığı, kapak hastalığı olan hastalardan uygun bulunan seçilmiş bazı vakalarda cerrahi girişim yapılması önerebilir. Bu cerrahi girişimler;
- Aortokoroner By Pass Greftleme
- Kalp kapak Değişim veya Onarımı
Bazı seçilmiş hastalarda TAVİ, mitraklips, ritim bozuklukları için ablasyon tedavileri şeklinde girişimsel tedaviler uygulanabilmektedir.
Bazı durumlarda da kalp yetersizliğine bağlı ritim bozuklukları ve düzensiz (asenkron) kasılma için kalp pili uygulamaları da gerekebilmektedir. Bunlar
- İmplante Edilebilir Kardiyoverter Defibrilatörler (ICD, şok pilleri): ICD'ler bir çeşit kalp pilidir. ICD kalp ritmini takip eder, hayatı tehdit eden bir aritmi başlar ise kalp ritmini normale döndürmek için kalbinize şok uygular ve ritmi düzeltir.
- Kardiyak Resenkronizasyon Tedavisi (KRT): Kalp yetersizliğinde kalbin elektriksel yollarından kaynaklanan bozukluklara bağlı senkron kasılma bozulabilir. Bu asenkron kasılma kalp yetersizliğini daha da şiddetlendirir. Bu grup hastalarda bazı ön değerlendirmeler sonrası uygun olan fayda görebilecek hastalara KRT denilen üç odacıklı piller takılabilir.
Tüm bu işlemeler dışında böbrek fonksiyonları bozuk olan veya bütün tedavilere rağmen ödemi kontrol altına alınamayan hastalarda hemodiyaliz veya ultrafiltrasyon da kullanılabilir.
İLERİ EVRE KALP YETERSİZLİĞİ NEDİR VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR?
İleri evre kalp yetersizliği, ilaç, girişimsel tedavi, cihaz tedavisi veya cerrahi tedavilere rağmen ilerleyici veya dirençli KY şikâyet ve bulgularının devam etmesi durumu olarak tanımlanır. İleri evre kalp yetersizliği toplumun % 1-10 unda görülebilmektedir ve bu hastaların 1 yıl içinde dörtte üçüne yakını yaşamını yitirmektedir. Bu nedenle bu durumdaki hastalar ileri evre kalp yetersizliği ve kalp nakli kliniklerinin olduğu merkezlere sevk edilmeli ve takip ve tedavileri bu merkezlerde yürütülmelidir. Bu hastalarda tedavi yöntemleri;
- Kalp pompası: Ventriküler yardımcı cihazlar (VADs) adı verilen kalp pompaları zayıflamış kalbi desteklemek için karın veya göğüs boşluğuna yerleştirilen mekanik cihazlardır. Bu cihazlar kalp nakline aday olan hastalara nakile kadar köprüleme (kalp nakli yapılana kadar kişiyi hayatta tutmak) amacıyla kullanılabileceği gibi kalıcı (destinasyon tedavi) olarak da kullanılabilir.
- Kalp nakli: İleri evre kalp yetersizliğinde tedaviler yetersiz kaldığında gerekli değerlendirmeler sonucunda kalp nakli gerekebilmektedir. Bu hastalar nakil sırasına alınarak uygun kalp bulunduğunda sağlıklı kalp hastaya takılarak normal yaşama dönmesi sağlanmaktadır.
KALP YETERSİZLİĞİNDEN KORUNMAK VEYA HASTALIĞIN DAHA İYİ KONTROL EDİLMESİNDE ETKİLİ FAKTÖRLER NELERDİR?
Bu kadar sık görülen ve ölüm oranı yüksek bir hastalığın farkında olmak ve risklerden uzak durarak bundan korunmak pek çok hayatı kurtaracaktır. Hareketsiz (sedenter) yaşam, düzensiz uyku, sigara kullanımı, obezite, aşırı alkol alımı ve sağlıksız beslenme gibi durumlar kalp hastalığının gelişmesinde etkili risk faktörleridir. Ayrıca yüksek tansiyon, şeker hastalığı, yüksek kolesterol ve koroner arter hastalığı gibi hastalıkların varlığı ve yetersiz tedavileri de KY gelişmesinde veya daha kötü seyretmesine neden olur. Bu nedenle bu hastalıkların uygun tedavisi ve takibi KY gelişmesini önlemekte veya mevcut KY’nin kontrol altında utulmasında oldukça faydalıdır. Düzenli egzersiz yapma, sigarayı bırakma, sağlıklı beslenme gibi yaşam tarzı değişiklikleri ve şeker, kolesterol ve tansiyon ilaçlarını düzenli kullanmak KY’nin gelişmesini önlemede büyük öneme sahiptir.
Uzm.Dr.Selahattin TÜREN
Kardiyoloji Uzmanı