17 MAYIS DÜNYA HİPERTANSİYON GÜNÜ
Hipertansiyon hakkında farkındalık oluşturup, toplumu bilinçlendirmek amacıyla dünya genelinde 17 Mayıs ‘Hipertansiyon Günü’ olarak belirlenmiştir.
HİPERTANSİYON NEDİR?
Tansiyon, sistemik kan basıncı anlamına gelmekte olup, hipertansiyon ise, sistemik kan basıncının yüksek olması anlamına gelmektedir. Sağlıklı bir kişi için, optimal kan basıncı değeri 120/80 mm hg’nın altında olmalıdır. Hipertansiyon ise, sistemik kan basıncı değerinin 140/90 değerine eşit veya bu değerden yüksek olması olarak tanımlanmaktadır. Hipertansiyon, yetişkin nüfusun %30-45’ini etkileyebilen, oldukça sık görülen bir hastalıktır.
HİPERTANSİYON NASIL SINIFLANDIRILIR, NEDENLERİ NELERDİR?
Optimal kan basıncı değeri sağlıklı bir kişide 120/80 mm hg değerinin altında olmalıdır.
Normal kan basıncı 120-129/ 80-84 mm hg olarak belirtilmiştir.
Yüksek normal kan basıncı: 130-139/ 84-89 mm hg olarak belirtilmiştir.
Evre-1 Hipertansiyon:140-159 /90-99 mm hgolarak belirtilmiştir.
Evre -2 Hipertansiyon:160-179/ 100-109 mm hg olarak belirtilmiştir.
Evre-3 Hipertansiyon:180/110 mm hg değerine eşit veya daha yüksek olması olarak belirtilmiştir.
Hipertansiyonun en sık görülen şekli, esansiyel hipertansiyondur. Esansiyel hipertansiyonun nedeni net bilinmemekle beraber vücutta artmış tuz emiliminin olmasına bu durum bağlanmaktadır. Kilolu olmak, günlük diyetle çok fazla tuz alımının olması, gün içinde çok fazla çay veya kahve tüketmek, sigara içmek , egzersiz yapılmaması, orta yaslı olmak ve yeteri kadar uyumamak esansiyel hipertansiyon riskini arttırmaktadır.
Bunun yanında , erken yasta (35 yas altı) ya da cok ileri yasta (80 yas üstü) yeni tanı hipertansiyon var ise, renal arter stenozu, fibromuskuler displazi,böbrek yetersizliği, diyabet , hipotiroidi ya da Cushing hastalığı gibi hormonal hastalıklar, lupus , skleroderma gibi romatolojik hastalıklar ayırıcı tanıda mutlaka düşünülmelidir.
HİPERTANSİYON BELİRTİLERİ NELERDİR?
Genellikle ense bölgesinde olan baş ağrısı ile ilk olarak kendini göstermektedir. Ani bir şekilde başlayan hipertansiyon olgularında durdurulması güç burun kanamalarıda görülebilmektedir. Ayrıca, sinirlilik hali, çarpıntı, terleme, kulaklarda zonklama hissi de hipertansiyonda sıklıkla görülen belirtilerdir.
Hastada eşlik eden bir kalp damar tıkanıklığı da varsa, hipertansiyon atağı ile birlikte özellikle eforla beraber ortaya çıkan göğüs ağrısı ve nefes darlığı görülebilmektedir. Yine hastaya eşlik eden nörolojik bir hastalık varsa, hipertansiyon atağı ile birlikte görme bulanıklığı, yürüme güçlüğü ve konuşma bozukluğu olabilir.
TANI YÖNTEMLERİ NELERDİR?
- Elektrokardiyografi (EKG): Kalbin elektriksel aktivitesini gösteren EKG’de sol ventrikülde kalınlaşma, kalbin ekseninin sola kayması görülebilir.
- Akciğer röntgeni: Genişlemiş kalp gölgesi ve aort topuzunun belirginleşmesi, kalbin apikal bölgesinin hipertansiyona sekonder hipertrofi nedenli elevasyonu görülebilir.
- Ekokardiyografi: Kalp ultrasonu olarak bilinen bu yöntemle, kalbin fonksiyonları, boyutları, değerlendirilebilir. En önemlisi kalbin sol tarafını detaylı değerlendirme fırsatı sunar. Tanıda ve takiplerde kullanılan çok önemli bir yöntemdir. Hipertansiyon hastalarında kalbin duvarlarında simetrik kalınlaşma ve çıkan aort damarında genişleme görülür.
- Laboratuvar testleri: Rutin testler her hastada yaılmalıdır ancak bazı tetkikler kilit önem tasımaktadır. Her hastada öncelikli olarak böbrek fonksiyonlarının taranması önem taşır. Kreatinin değerinin yüksek olması, böbrek fonksiyonlarının bozulduğunu gösterir. Sodyum ve potasyum değerlerine de tedavi başlanmadan önce bakılması ve ona göre tedaviye karar verilmesi önemlidir. Yukarıda belirtildiği üzere, hormonal bozukluklar da hipertansiyonun bir nedenidir. Ülkemizde guatr hastalığı sık görüldüğü için tiroid fonksiyon testleri de hipertansiyon tanı aşamasında mutlaka istenmelidir. Son olarak böyle hastalarda, mutlaka açlık kan şekeri ölçümü ve kan kolesterol değeri bakılmalıdır.
KAN BASINCI NASIL ÖLÇÜLÜR?
- Hasta , oturur durumda ve sakin bir ortamda en az beş dakika beklemelidir.
- Tansiyon ölçülen kolun altında bir destek bulunmalıdır, havada desteksiz olmamalıdır.
- Tansiyon manşonu 35 cm uzunluğunda en az 12-13 cm genişliğinde olmalıdır. Kilolu ya da aşırı zayıf hastalarda manşon boyutu değişmelidir.
- Her iki koldan tansiyon bakılmalı ve bir farklılık olup olmadığına bakılmalıdır. Subklavian arter stenozu ve aort koarktasyonu gibi durumlarda her iki kolda tansiyon farkı görülmektedir.
TEDAVİ SEÇENEKLERİ NELERDİR?
- Hipertansiyonun birçok nedeni olabileceği için, tedaviye başlamadan önce hipertansiyonun altta yatan sebebinin net olarak belirlenmesi gereklidir.
- Evre 2 ve Evre 3 hipertansiyon olgularında mutlaka ilaç tedavisine başlanmalıdır.
- Evre 1 hipertansiyon olgularında ise yüksek kardiyovasküler risk varsa ilaç tedavisi başlanmalıdır.
- İleri yaş (>75) hastalarda kan basıncı 160 mm hg ve üstündeyse hipertansiyon tedavisi başlanması önerilir.
-
Hipertansiyon tedavisinde kullanılan ilaçlar, değişik alt gruplara ayrılmaktadır. Hastanın şikayeti, altta yatan hastalığı, kan basıncı değeri, böbrek fonksiyon değerleri, kalp hızı gibi değerler göz önünde bulundurularak ilaç seçimi yapılmalıdır.
- Hipertansiyon tedavisinde hedef kan basıncının 140/90 mm hg değerinin altında tutulmasıdır. 65 yasın altındaki hastalarda bu değer 130 mm hg olarak belirlenirken, 65 yaşın üstündeki hastalarda hedef kan basıncı sistolik 130-139 mm hg olarak önerilmiştir.
HİPERTANSİYON HASTALARININ UYMASI GEREKEN GENEL ÖNERİLER NELERDİR?
- Hipertansiyon tanısı almış hastalar, diyetlerindeki tuz miktarını kısmalılardır. Önerilen miktar günde 5 gramdan daha az olmasıdır. Bu nedenle hipertansiyonu olan hastaların, ekmek, peynir, zeytin, tuzlu kuruyemiş ,turşu gibi gıdaları tüketirken özellikle dikkatli olması gerekir.
- Alkol tüketiminin kısıtlanması ya da azaltılması önerilir.
- Günlük diyette sebze ve meyve tüketiminin arttırılması, kırmızı et tüketiminin arttırılması önerilir.
- Sigara bırakılması elzemdir.
- Kilo kontrolü önemlidir.
- Hastada en az beş gün, en az 30 dk sürecek orta dereceli dinamik egzersizler (yürüme, koşma, yüzme) önerilir.
- Önerilen ilaçların düzenli olarak aynı saatlerde alınması önemlidir.
Sistemik hipertansiyon, toplumda çok sık görülen, tedavi edilmediği halde kalp hastalıkları, böbrek hastalıkları ve beyin kanaması gibi durumlara sebebiyet verdiğinden17 Mayıs Dünya Hipertansiyon Günü vasıtasıyla hipertansiyon farkındalığını arttırıp, uygun tanı ve tedavi ile hastaların yaşam süresi ve kalitesini arttırmayı hedeflemekteyiz.
Uzm. Dr. Tuğba AKTEMUR
Kardiyoloji Uzmanı