Kalp nakli nedir?
Kalp nakli, yeterli fonksiyon gösteremeyen hasta kalbin sağlıklı bir insan kalbi ile değiştirilmesi işlemidir. Organ bağışı yapmış sağlıklı bir insan öldüğünde (verici), böbrek, karaciğer, kalp, akciğer gibi organları hazırlanarak daha önceden organ nakli kararı alınmış hastalara (alıcı) nakledilir. Bütün organ bağışı organizasyonu, TC Sağlık Bakanlığı bünyesinde çalışan Ulusal ve Bölgesel Koordinasyon Merkezlerince yapılır.
Kalp naklinden önce ve sonra yapılan tetkikler
Merkezimizde kalp naklinden önce ve sonra yapılan tetkikler şöyle sıralanabilir. Gerekli görüldüğünde ek tetkikler de yapılmaktadır.
- Elektrokardiografi (EKG); kalbin elektriksel aktivitesinin (ritmini, frekansını) kaydedildiği cihazdır.
- Ekokardiografi (EKO); kalbin pompa fonksiyonunu, kalp duvarının hareketlerini, kapakların çalışmasını ve kalp odacıklarının boyutlarını belirlemek için yapılır.
- Laboratuar testleri;
- Kan grubu belirlenmesi
- Hepatit, HIV gibi enfeksiyonların varlığı
- Ayrıca böbrek, karaciğer hastalıkları, anemi, kanama sorunları ile ilgili testler de yapılır.
- Kalp kateterizasyonu ve anjiografi (anjio); Kasıktan atardamar yoluyla girilip kalbe opak madde verilerek yapılan bu tetkikte kalbi besleyen koroner damarlardaki tıkanıklıklar gösterilmekte, kalp odacıklarının basınçları ölçülebilmekte ve kalbin fonksiyonları tespit edilebilmektedir.
- Periferik doppler testi; Bu yöntem ile damarlardaki tıkanıklıklar, darlıklar tespit edilebilir.
- Karotid doppler testi; Şah damarının (karotis) ultrason ile incelenmesidir.
- Batın (karın) ultrason; Karın içinde yer alan organlarda bir sorun olup olmadığı kontrol edilir.
- Akciğer filmi; Akciğerlerde sorun olup olmadığını kontrol için uygulanır.
- Akciğer fonksiyon testleri; Akciğerlerin fonksiyonunu ve havalanma kapasitesini ölçmektedir.
- Kalp biyopsisi; kalp nakli sonrası doku reddinin araştırılmasında kullanılan bir yöntemdir. Kasıktan ya da boyundan geçen toplardamar içerisine gönderilen tel yardımıyla kalbe ulaşılır ve kalp dokusundan örnekler alınır. Alınan doku örnekleri patolojiye gönderilerek doku reddi olup olmadığı, varsa derecesi araştırılır. Kalp biyopsisi ilk kez nakil sonrası 15. günde yapılır. Nakil sonrası ilk yıl içinde ortalama 4-6 kez uygulanabilmektedir. Yıllar geçtikçe biyopsi sıklığı azaltılır.
Kalp yetmezliği nedir?
Kalp; vücutta kan dolaşımını sağlayan hayati bir organdır.
Vücuttan kalbe dönen oksijenden fakir kan, kalbin sağ karıncığı tarafından akciğerlere yollanır. Akciğerlerde oksijenlenen kan, kalbin sol karıncığına döner ve buradan da tüm vücuda pompalanır.
Kalbin sağ, sol ya da her iki karıncığının görevini yapamadığı durumlarda kalp yetersizliği ortaya çıkmaktadır.
Kalp yetersizliği ilerleyici bir hastalıktır, zaman içinde kalbin kuvveti giderek daha da azalır. Kalp, vücudun ihtiyacı olan miktarda kanı pompalayamaz hale gelir. Bunun sonucunda doku ve hücrelere yeteri kadar besin maddesi ve oksijen ulaşamaz. Dolayısıyla organlarda çeşitli sorunlar ortaya çıkmaya başlar.
Kalp yetersizliği, altta yatan sebebe bağlı olarak her yaşta görülebilir. Ancak yapılan çalışmalar 65 yaş üzerindeki kişilerde görülme sıklığının arttığını göstermektedir (kalp yetersizliği; 45 yaş üzerindeki insanların %2,5’inde, 65 yaşın üzerindekilerin ise yaklaşık %10’unda görülmektedir).
Kalp yetersizliği; ülkemizde ve tüm dünyada hastaneye yatış ve ölüm nedenlerinin başında gelmektedir. Son evre kalp yetersizliği olan hastaların yarıdan fazlası tanı konduktan sonra 1 yıl içinde kaybedilmektedir.
Kalp yetmezliği tedavisi nasıl yapılır?
Kalp yetmezliğinin tedavisinde ilaçlar, diyet,rehabilitasyon, ritim bozukluğunu giderici cihazlar (ICD, CRT vb) ve kalp yetmezliğine sebep olan hastalığa yönelik düzeltici ameliyatlar (koroner baypas, kapak ameliyatı vb.) uygulanabilir. Ancak kalp yetmezliği ilerleyip son evreye geldiğinde, bu tedavilerin hiç birine yeterli yanıtı almak mümkün olmaz. Bu aşamada kalp yetmezliğinin tedavisinde en etkili yöntemler; kalp nakli ve yapay kalp destek cihazlarıdır.
Hastalık Belirtileri
- Hırıltılı solunum
- Kalp ağrısı
Kalp yetmezliğine yol açan hastalıklar nelerdir?
İskemik Kardiyomiyopati: Koroner Arter Hastalığı, en sık görülen kalp hastalığıdır. Koroner damarlar kalbi besleyen damarlardır. Bu damarların daralması ve/veya tıkanması sonucu kalbe yeterince besin ve oksijen gitmez. Bu da kalp kasının hasar görmesine, hatta ölmesine (miyokard enfarktüsü) neden olur. Kalp kasının zarar görmesi/ölmesi sonucu kalp kasılma gücünde azalma meydana gelir ve buna İskemik Kardiyomiyopati adı verilir. Kalbin kasılma gücü azaldıkça, kalp yetmezliği belirtileri ortaya çıkmaya başlar ve belirtilerin şiddeti zamanla artar.
Dilate Kardiyomiyopati: Kalp kaslarının doğuştan gelen yapısal bozukluğu sebebiyle yeterince kasılamamasına bağlı olarak kalbin büyüyüp genişlemesi ile kalp yetmezliğine yol açan bir hastalıktır. Dilate Kardiyomiyopati ile doğan insanlarda kalp yetmezliği bebeklik veya çocukluk çağında ortaya çıkabilir veya erişkin yaşlarda belirti verene kadar fark edilmeyebilir.
Kompleks Kalp Kapak Hastalığı: Doğuştan veya sonradan olan aort ve/veya mitral kapak bozuklukları, kalbin iş yükünü arttırır ve kalp büyümesine neden olarak kalp yetersizliğine yol açabilir.
Miyokardit: Virüs enfeksiyonu sonucu kalbin kasılma gücünün azalması ile ortaya çıkan bir hastalıktır. Kalbin kasılma bozukluğu, virüs enfeksiyonu geçtikten sonra tamamen düzelebileceği gibi, kalıcı hale gelip kalp yetmezliği ile de sonuçlanabilmektedir.
Doğumsal Kalp Hastalıları: Anne karnında gerçekleşen embriyolojik gelişim sürecinde kalbin veya kalple ilişkili damarların gelişiminde meydana gelen aksaklıklar, doğan bebeklerin kalplerinin normal yapıda olamamasına yol açar. Çok çeşitli şekilde olabilen bu doğumsal kalp hastalıkları, zamanında tanı konduğunda cerrahi veya girişimsel tekniklerle onarılabilir. Ancak bu onarıma rağmen erken veya geç dönemde kalp yetmezliği ortaya çıkabilir.
Kimler Kalp Naklinden Yarar Görebilir?
Hangi sebeple (iskemik kardiyomiyopati, dilate kardiyomiyopati, kapak hastalıkları, miyokardit, doğumsal hastalıklar, kalp tümörleri vb) meydana gelmiş olursa olsun, kalp yetmezliğinin son evresine (Evre-D) gelmiş ve 1 yıldan az yaşam beklentisinde olan 65 yaşın altındaki kalp hastaları kalp nakli için aday olabilirler.
Bunun yanı sıra, son evre kalp yetmezliği olmamasına rağmen, her türlü ilaç ve ritm düzenleyici tedaviye düzelmeyen, dirençli ve hayatı tehdit eden bazı ritm bozukluklarının (ör. Ventriküler fibrilasyon) tedavisi de kalp nakli ile yapılabilir.
Daha ileri yaştaki hastalar (65-72 arası) fizik özellikleri dikkatle değerlendirildiğinde uygun iseler programa alınabilirler.
Bütün bunların yanı sıra, kalp nakli adayı olacak hastaların tedavi uyumunun tam olması, ilaç/madde bağımlılığının olmaması, mümkünse aile ve sosyal açıdan desteklerinin olması önemlidir.
Kalp nakli sonrası gerek ameliyatın başarısını, gerekse hastanın hayat kalitesini olumsuz etkileyebilecek her türlü yandaş tıbbi sorun da dikkatle incelenmekte ve değerlendirilmektedir.
Hastaların bu süreçte yukarıda bahsedilen tıbbi, psikolojik ve sosyal özelliklerinin kalp nakli ekibinde yer alan uzmanlarca değerlendirilmesinden sonra programa alınması söz konusu olmaktadır.